Οι ΕΗΠΚ θεσπίστηκαν επίσημα ως ευρωπαϊκό πρόγραμμα από το Συμβούλιο της Ευρώπης το 1991 και υποστηρίζονται από την Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Από το 1994 έως το 2000 τη διεθνή γραμματεία συντονισμού είχε το ίδρυμα roi Baudouin στις Βρυξέλλες, ενώ από το 2001 αντικαταστάθηκε από το Centro National da Cultura στην Πορτογαλία. Η Ελλάδα συμμετέχει στο πρόγραμμα από το 1994. Κάθε συμμετέχουσα χώρα έχει το δικό της συντονιστικό φορέα. Το 2002 συμμετείχαν 47 περιοχές της Ευρώπης, όλες δηλαδή οι χώρες - μέλη της ΕυρωπαΪκής Σύμβασης Πολιτισμού. Το σκεπτικό του προγράμματος συνοψίζεται στο σύνθημα "Ευρώπη, μια κοινή κληρονομιά", δηλαδή στην αναζήτηση της συλλογικής μας μνήμης ως Ευρωπαίοι πολίτες μέσα από την προβολή των ιδιαιτεροτήτων κάθε λαού.

Βασικός στόχος του προγράμματος είναι το άνοιγμα προς το πλατύ κοινό μνημείων και χώρων δύσκολα προσβάσιμων τον υπόλοιπο χρόνο. Η επιλογή τέτοιων χώρων έχει σκοπό την πρόκληση μεγαλύτερου ενδιαφέροντος από την πλευρά του κοινού, αφού πρόκειται για μνημεία άγνωστα σ' αυτό και επομένως απαλλαγμένα από το βάρος προηγούμενων "ερμηνειών".

Ο σκοπός του προγράμματος υλοποιείται με τη συνειδητοποίηση της κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας σε πολιτιστικό, κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό επίπεδο, τον επαναπροσδιορισμό της σχέσης μας με το παρελθόν,τη γνωριμία και την εξοικείωση με το Άλλο, καθώς και την ευαισθητοποίηση του κοινού για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς μέσα από συνεργασία δημόσιων και ιδιωτικών φορέων και οργανώσεων εθελοντών.

Οι ΕΗΠΚ είναι αφιερωμένες στα μνημεία και τη συντήρησή τους και φιλοδοξούν να ευαισθητοποιήσουν τους πολίτες σε θέματα προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς. Κάθε χρόνο, ένα Σαββατοκύριακο του Σεπτεμβρίου ανοίγουν τις πόρτες τους μνημεία, μουσεία και αρχαιολογικοί χώροι. Συναυλίες, γιορτές, εκθέσεις, ξεναγήσεις, εκπαιδευτικές δραστηριότητες, έντυπα, προβολές ταινιών, αναπαραστάσεις δίνουν την ευκαιρία στους επισκέπτες να έρθουν σε επαφή με τα μνημεία με τρόπους πιο άμεσους, ευχάριστους και διασκεδαστικούς.

Κάθε χώρα αποφασίζει το θέμα του εορτασμού της, με γνώμονα πάντοτε την προβολή τόσο της τοπικής όσο και της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς.
Στην Ελλάδα κάθε θέμα εορτάζεται για δύο χρόνια και μέχρι σήμερα τα θέματα ήταν τα εξής:
1996: Τα Κάστρα
1997-1998: Ταξίδια στις βυζαντινές θάλασσες
1999-2000: Το αθάνατο νερό
2001-2002: Από τις ανταλλαγές των αγαθών στις συναλλαγές στο διαδίκτυο
2003-2004: Τόποι αθλητισμού, τόποι πολιτισμού
2005-2006: Ο Πολιτισμός στο τραπέζι
2007-2008: Οικείες Ιστορίες
2009-2010: Μάγοι, ξόρκια και φυλακτά: Η μαγεία στον αρχαίο και χριστιανικό κόσμο
2011-2012: Κρίσεις: συνέχειες και ασυνέχειες στην Ιστορία
2013-2014: Τα πρόσωπα του Χρόνου
Για τη διετία 2015-2016 το θέμα εορτασμού είναι "Βία και Ανεκτικότητα"
Το ΥΠΟΠΑΙΘ για τη διεξαγωγή του προγράμματος συνεργάζεται με την τοπική αυτοδιοίκηση, οργανισμούς, ιδιωτικά μουσεία, πνευματικά κέντρα και ιδιωτικές εταιρείες συντονίζοντας το σχεδιασμό και την οργάνωση των δραστηριοτήτων τους.

Από το 2004 αρμόδια Υ.Μ. του ΥΠΟΠΑΙΘ είναι η Διεύθυνση Μουσείων.


Χρηματοδότης: ΥΠΟΠΑΙΘ / οι συμμετέχοντες φορείς